Η Κύπρος στο χείλος της διχοτόμησης

AP Photo/Petros Karadjias

ΣΧΟΛΙΟ ΔΙΚΤΥΟΥ ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ:

Φυσικά δεν ταυτιζόμαστε με το άρθρο αλλά πιστεύουμε ότι προσφέρει μια εικόνα των εξελίξεων για το λεγόμενο Κυπριακό ζήτημα  Η Κύπρος στο χείλος της διχοτόμησης

Κυριάκος Πιερίδης

Η τουρκοκυπριακή πλευρά με τον νέο ηγέτη της Ερσίν Τατάρ τραβά επικίνδυνα το σκοινί, όμως και ο Νίκος Αναστασιάδης δεν κάνει καμία απολύτως κίνηση προς μια εποικοδομητική κατεύθυνση, όντας πεπεισμένος ότι θα βρει στήριξη από την Ε.Ε. σε μια πολιτική κυρώσεων κατά της Τουρκίας («γραμμή» που συμμερίζεται και ο Νίκος Δένδιας).

Στο χείλος της διχοτόμησης κατρακυλά η Κύπρος μετά τη στροφή του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν προς λύση «δύο κρατών», εγκαταλείποντας την ομοσπονδιακή επανένωση. Ο ΟΗΕ αδυνατεί να βρει τρόπο να συγκρατήσει την Τουρκία σε τροχιά διαπραγμάτευσης ή πρόσφορο έδαφος από την ελληνοκυπριακή πλευρά που είναι η πλέον εκτεθειμένη στις συνέπειες. Ποιος μπορεί να κάνει το κρίσιμο βήμα προς τα εμπρός, σε μια νέα Διάσκεψη για την Κύπρο; Εκεί που για μήνες ο γενικός γραμματέας ζητούσε εναγωνίως να επιβεβαιωθούν με... πάσα λεπτομέρεια όσα με κόπο είχαν κατακτηθεί, βλέπει τώρα τα πάντα σαν ντόμινο να καταρρέουν.

Για την ομάδα του ΟΗΕ, η αποδέσμευση Ερντογάν-Τατάρ είναι εξόφθαλμη, αλλά καθόλου δεν απαλλάσσει από τις ευθύνες τον πρόεδρο Αναστασιάδη, ούτε πρόκειται να του προσθέτει «διπλωματικούς πόντους». Για 40 μήνες ο Γκουτέρες προειδοποιούσε όλους –και το μήνυμά του αφορούσε πρωτίστως τους Κυπρίους– για τους κινδύνους εκτροχιασμού της επανένωσης και ανατροπής του στάτους κβο.

Μόνο ένας εντελώς αδαής για το Κυπριακό δεν θα λάμβανε υπόψη τη δυναμική και το timing που χάθηκαν. Χωρίς να δικαιολογεί την τουρκική στάση που είναι εκτός ψηφισμάτων του ΟΗΕ, ο γενικός γραμματέας αντικρίζει ωμά και ρεαλιστικά τα γεγονότα. Αξιολογεί διαχρονικά τις αποτυχίες στο Κυπριακό και γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο αποδοκιμάζει την υστεροβουλία, ιδίως όταν προέρχεται από την πλευρά των Κυπρίων.

Γραμμή «δύο κράτη»

Το τελικό «ξήλωμα» του διαπραγματευτικού κεκτημένου δεν ήρθε ως... κεραυνός εν αιθρία! Το διαπίστωναν όσοι εμπλέκονται διεθνώς στο Κυπριακό να συμβαίνει σταδιακά από την εποχή του Κραν Μοντάνα ως ένα παιχνίδι τακτικής μεταξύ Αγκυρας και Λευκωσίας. Τόσο ο ΟΗΕ όσο και η Ε.Ε., που αναζητεί με την Τουρκία μια «θετική ατζέντα», αντιλαμβάνονται πλέον ότι τα γεγονότα πέρασαν το σημείο καμπής. Η πλάστιγγα φάνηκε να γέρνει επικίνδυνα από τις 18 Νοεμβρίου μετά την απροκάλυπτη παρέμβαση της Τουρκίας για απομάκρυνση του Μ. Ακιντζί. Πριν, για πολλούς μήνες το τουρκικό ΥΠΕΞ άφηνε κάποιο μικρό περιθώριο, απαιτώντας να ξεκαθαρίσει πρώτα η ελληνοκυπριακή πλευρά τη θέση της για την πολιτική ισότητα με τους Τουρκοκύπριους και τον διαμοιρασμό του φυσικού αερίου. Αλλιώς, απαιτούσε να συζητηθούν άλλα μοντέλα λύσης στη βάση της «κυριαρχικής ισότητας» των δυο λαών κι όχι της Ομοσπονδίας.

Τώρα, ο Ταγίπ Ερντογάν ρίχνει ο ίδιος το πολιτικό βάρος του και εφαρμόζει τη γραμμή των «δύο κρατών». Σε κάθε βήμα του (πρώτα ΑΟΖ, τώρα Βαρώσι), δεσμεύει την Τουρκία σε μια ειλημμένη πολιτική χωρίς επιστροφή, εκτός αν υπάρξει ριζική αλλαγή ή διεθνής παρέμβαση. Η νέα πολιτική Ερντογάν τυγχάνει σθεναρής στήριξης από το AKP και το Εθνικιστικό Κόμμα του Μπαχτσελί και γίνεται μέρος των εσωτερικών συσχετισμών εξουσίας στην Τουρκία. Μέχρι και η τουρκική αντιπολίτευση παραπονιέται γιατί δεν καλέστηκε στο «πικνίκ» του Βαρωσιού.

Ο δε Ερσίν Τατάρ ενεργεί ως το εκτελεστικό όργανο στα κατεχόμενα, οικοδομώντας μια εθνικιστική και αυταρχική διοίκηση στα κατεχόμενα, ανοιχτή στην τουρκική οικονομική διείσδυση. Περίπου 20 χιλιάδες Τούρκοι υπήκοοι που ζουν στην Κύπρο για περισσότερο από 10 χρόνια αναμένουν «πολιτογράφηση», αλλάζοντας οριστικά το εσωτερικό ισοζύγιο ψήφων σε βάρος των Τουρκοκυπρίων.

Εκκληση για ύστατη κίνηση

Στο ζοφερό σκηνικό δεν είναι αμέτοχος ο ίδιος ο Ν. Αναστασιάδης, που μοιάζει να ενεργεί στο Κυπριακό χτυπώντας... το χέρι πάνω στο μαχαίρι. Οσο καταγγελτικό τόνο κι αν έχουν οι τοποθετήσεις του, δεν φαίνεται να θέλει να διαχειριστεί τη δύσκολη κατάσταση. Ο ΟΗΕ τον έχει βολιδοσκοπήσει πολύ πρόσφατα προκειμένου να να επιχειρήσει μια κίνηση ουσίας ώστε να ανακοπεί η επιθετική τουρκική διπλωματία.

Ειδικότερα να ξεκαθαρίσει ρητά, δηλαδή με έναν τρόπο που να μην επιτρέπει παρερμηνείες από την τουρκική πλευρά και τον ΟΗΕ, τη θέση του σε κάθε πτυχή που αφορά το καίριο ζήτημα της πολιτικής ισότητας και της αποτελεσματικής συμμετοχής των Τουρκοκυπρίων. Να το κάνει, μάλιστα, πριν από την κάθοδο της απεσταλμένης του ΟΗΕ Τζέιν Χολ Λουτ σε λίγες ημέρες, ώστε να υπάρχει κάποιο διπλωματικό έρεισμα πάνω στην Τουρκία.

Ο Κύπριος πρόεδρος αδιαφορεί για την αξία μιας τέτοιας κίνησης σε τόσο οριακή στιγμή, προβάλλοντας ως απάντηση το επιχείρημα ότι η Τουρκία δεν δεσμεύεται πλέον σε κανένα ζήτημα: ούτε στις εγγυήσεις ούτε στο εδαφικό. Δεν έδειξε να συγκινείται από τις παραινέσεις που του έγιναν από την πλευρά του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ, σε ανάλογη συζήτηση που έγινε στη σύσκεψη με τους πολιτικούς αρχηγούς στη Λευκωσία.

Η στάση του προβληματίζει τους διεθνείς συνομιλητές του γιατί δείχνει να υποβαθμίζει όσα σωρηδόν συντελούνται τις τελευταίες εβδομάδες. Μάλιστα, ξενίζει η εντολή που φαίνεται να έδωσε προς τους συνεργάτες του, τον ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδη και τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Κ. Κούσιο, να επαναδιατυπώνουν δημοσίως με κάθε ευκαιρία την... αναθεωρητική προσέγγισή του σε σχέση με όσα συμφωνήθηκαν ενώπιον του ΟΗΕ από την εποχή Χριστόφια-Ταλάτ και Αναστασιάδη-Ακιντζί.

Πιο έντονοι και αμετακίνητοι είναι οι συνεργάτες του προέδρου στο ζήτημα της «μίας τουρκοκυπριακής ψήφου» στο ομοσπονδιακό υπουργικό συμβούλιο, όπου προνοείται μικτή εκπροσώπηση 6 Ελληνοκυπρίων και 3 Τουρκοκυπρίων. Ο Ν. Αναστασιάδης απορρίπτει φόρμουλα για τον σχηματισμό πλειοψηφούσας απόφασης με τουλάχιστον μία τουρκοκυπριακή ψήφο, τη χαρακτηρίζει «βέτο» και, αντί αυτής, εισηγείται αποφάσεις με πλειοψηφία ελληνοκυπριακή.

Σε περίπτωση που η τουρκοκυπριακή πλευρά επικαλείται ζωτικό συμφέρον, να παραπέμπεται η απόφαση σε μηχανισμό επίλυσης διαφορών. Πρόκειται για την πιο σημαντική διαφοροποίηση από εδραιωμένες συγκλίσεις τα τελευταία 10 χρόνια διαπραγματεύσεων. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από την Τουρκία, θεωρείται «non starter», ενώ απορρίφθηκε και από τον Μ. Ακιντζί και την τουρκοκυπριακή πλευρά στο παρελθόν.

Το πλέον δυσμενές σενάριο

Ο Ν. Αναστασιάδης είναι πεπεισμένος ότι θα βρει στήριξη και αλληλεγγύη στην Ε.Ε. σε μια πολιτική κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας. Στην ίδια γραμμή βρίσκεται και ο Ελληνας ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας, που υποβαθμίζει κι αυτός τη σοβαρότητα των διεργασιών στο Κυπριακό, γι’ αυτό και παραπέμπει τους εκπροσώπους του ΟΗΕ, όπως η Τ. Χ. Λουτ στους υπηρεσιακούς.

Ομως, η πραγματικότητα πιέζει αφόρητα, σκιαγραφώντας το πλέον δυσμενές σενάριο για την κατάληξη του Κυπριακού. Η εκτίμηση αξιωματούχων του ΟΗΕ είναι ότι η ανέκκλητη πλέον πορεία, δεν έχει παρά μια πράξη τέλους – την επισημοποίηση του αδιεξόδου, χωρίς ευθύνες. Η Τουρκία θα επιτύχει τον μέγιστο στόχο της, να καθαρίσει το Κυπριακό από το τραπέζι της! Πιο πιθανό είναι ο γενικός γραμματέας να κηρύξει άκαρπη την όποια πρωτοβουλία, με το αιτιολογικό της «απουσίας σημείου εκκίνησης». Προτίθεται δε να αφήσει να αιωρείται αλλαγή του στάτους κβο.

Τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας εξετάζουν το ενδεχόμενο να προβούν σε ρητή αναφορά για τον κίνδυνο κήρυξης αδιεξόδου. Το Ηνωμένο Βασίλειο υποβάλλει ήδη την εισήγηση για αναφορά σε «τελευταία ευκαιρία» στο επικείμενο ψήφισμα για την ανανέωση της UNFICYP τον Ιανουάριο. Αν περιληφθεί σε ψήφισμα, θα λειτουργήσει ως η αντίστροφη μέτρηση για κατάθεση της εντολής προσφοράς καλών υπηρεσιών του γενικού γραμματέα στο αμέσως επόμενο στάδιο.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου