Γιατί το Ιράν προσχωρεί στoν Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης

Vladimir Platov/New Eastern Outlook

Στη σύνοδο κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), η οποία διεξάγεται στις 16-17 Σεπτεμβρίου στο Τατζικιστάν, αναμένεται η επίσημη ανακοίνωση της διαδικασίας ένταξης του Ιράν στα μέλη του.

Θα είναι μια επετειακή σύνοδος κορυφής του οργανισμού που ιδρύθηκε πριν από 20 χρόνια το 2001 από έξι κράτη – οι Πέντε της Σαγκάης (Κίνα, Καζακστάν, Κιργιζία, Ρωσία και Τατζικιστάν), που ιδρύθηκαν το 1996 και ενώνονται με το Ουζμπεκιστάν. Σήμερα, περιλαμβάνει οκτώ χώρες: το 2017, εκτός από τα ήδη αναφερόμενα έξι κράτη, η Ινδία και το Πακιστάν έγιναν μέλη αυτής της περιφερειακής οργάνωσης που ασχολείται με την ασφάλεια, την οικονομική και ανθρωπιστική συνεργασία. Ως αποτέλεσμα, η συνολική έκταση του SCO αποτελεί περίπου το 23% της χερσαίας μάζας του πλανήτη και ο πληθυσμός των συστατικών χωρών του έχει φτάσει το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Επιπλέον, ο οργανισμός διαθέτει τέσσερις ακόμη χώρες παρατηρητές (Αφγανιστάν, Λευκορωσία, Ιράν και Μογγολία) και έξι εταίρους διαλόγου (Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Καμπότζη, Νεπάλ, Σρι Λάνκα και Τουρκία). Δεδομένου του συνεχώς αυξανόμενου διεθνούς κύρους του SCO τα τελευταία χρόνια, άλλες 12 χώρες που ενδιαφέρονται για το καθεστώς παρατηρητή ή εταίρου – Μπαχρέιν, Μπαγκλαντές, Αίγυπτος, Ιράκ, Ισραήλ, Μαλδίβες, Κατάρ, Σαουδική Αραβία, Συρία, ΗΑΕ, Ουκρανία και Βιετνάμ.

Έτσι, ο SCO γίνεται μια κεντρική και ενδιάμεση δομή στην Ευρασία. Η επέκταση του SCO αυξάνει τη δύναμη και την επιρροή του. «Όσο για τις οικονομικές πτυχές, είμαι βέβαιος ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στο συνδυασμό προσπαθειών, στο συντονισμό εθνικών στρατηγικών και πολυμερών προγραμμάτων σε όλο το χώρο των SCO», δήλωσε ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν την ίδια μέρα. «Στόχος είναι να συνδυαστούν οι δυνατότητες της EurAsEC, της SCO, της Ένωσης Εθνών Νοτιοανατολικής Ασίας, και της Πρωτοβουλίας One Belt, One Road της Κίνας», εξήγησε περαιτέρω.

Ο Χάρτης του SCO τονίζει ότι όλες οι αποφάσεις εντός του οργανισμού βασίζονται αποκλειστικά στην αρχή της συναίνεσης. Ως εκ τούτου, ακόμη και αν κάποιο μικρό κράτος αντιταχθεί υπό όρους, η απόφαση απλά δεν θα ληφθεί. Επιπλέον, η οργάνωση χαρακτηρίζεται από το «πνεύμα της Σαγκάης» – έναν κώδικα συμπεριφοράς στον οποίο οι χώρες δεσμεύονται να αναπτύξουν συνεργασία βασισμένη στις αρχές της εμπιστοσύνης, του αμοιβαίου σεβασμού και της αμοιβαίας θεώρησης των συμφερόντων.

Δεδομένου ότι ο SCO είναι μια πλατφόρμα για τη συζήτηση ενός ευρέος φάσματος περιφερειακών θεμάτων, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών των κρατών μελών του που πραγματοποιήθηκε στο Ντουσάνμπε τον Ιούλιο, η Ρωσία επέμεινε σε ευνοϊκή εξέταση της αίτησης ένταξης του Ιράν σε αυτόν τον οργανισμό. Σε τελική ανάλυση, το Ιράν είναι επίσης ένα περιφερειακό κράτος. Πρέπει να συζητήσει αυτά τα προβλήματα επί ίσοις όροις και να αναζητήσει κοινές λύσεις, ιδίως όσον αφορά τη συνεχιζόμενη κατάσταση εντός και γύρω από το Αφγανιστάν. Ως εκ τούτου, η πλήρης ένταξη της Τεχεράνης στον SCO θα τονίσει περαιτέρω ότι το Ιράν συμμετέχει στη συζήτηση για την περιφερειακή ασφάλεια.

Η Τεχεράνη έλαβε καθεστώς παρατηρητή το 2005 και υπέβαλε αίτηση για πλήρη ένταξη το 2008. Ωστόσο, λόγω των διεθνών κυρώσεων κατά του Ιράν, δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή στην ένωση μέχρι το 2015, επειδή, σύμφωνα με τους κανόνες του SCO, μια χώρα υπό τις κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν μπορεί να γίνει μέλος. Οι κυρώσεις άρθηκαν το 2015 όταν η Τεχεράνη συμφώνησε να περιορίσει το πυρηνικό της πρόγραμμα.

Ωστόσο, τότε το Τατζικιστάν μπλόκαρε απροσδόκητα την ιρανική αίτηση, κατηγορώντας την Τεχεράνη ότι υποστηρίζει το Ισλαμικό Αναγεννησιακό Κόμμα του Τατζικιστάν (απαγορευμένο στο Τατζικιστάν και τη Ρωσία) και την έμμεση συμμετοχή στην οργάνωση δολοφονιών και τρομοκρατικών ενεργειών που διαπράχθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Εν τω μεταξύ, σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή δημοφιλή στο Ιράν, η σύγκρουση μεταξύ των δυο χωρών οφειλόταν σε οικονομικούς λόγους.. Μια άλλη εκδοχή των πιθανών λόγων για το ρήγμα μεταξύ του Ντουσάνμπε και της Τεχεράνης ήταν η αυξανόμενη επιρροή του επί μακρόν αντιπάλου του Ιράν, της Σαουδικής Αραβίας, στην πολιτική του Τατζικιστάν.

Πριν από λίγο καιρό, η σύγκρουση μεταξύ Τατζικιστάν και Ιράν επιλύθηκε, και ακόμη και ο Ιρανός πρόεδρος Εμπραχίμ Ραϊσί σκόπευε να επισκεφτεί το Ντουσάνμπε προσωρικά. Και αυτό θα είναι το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό από την εκλογή του ως Προέδρου της Ισλαμικής Δημοκρατίας τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους. Τον Απρίλιο, το Ιράν και το Τατζικιστάν συμφώνησαν να συστήσουν κοινή επιτροπή στρατιωτικής άμυνας και ενόπλων δυνάμεων για να διευκολύνουν την περαιτέρω συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας μεταξύ των δύο χωρών. Επίσης, δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι η υποστήριξη του Τατζικιστάν για την ιρανική αίτηση οφείλεται εν μέρει στην ανάγκη της μεσόγειας χώρας να έχει πρόσβαση σε λιμένες. Τα ιρανικά λιμάνια, συμπεριλαμβανομένου του Chabahar στην άνω Αραβική Θάλασσα, προσφέρουν τις φθηνότερες και συντομότερες επιλογές.

Η μετατροπή του καθεστώτος παρατηρητή σε πλήρη ένταξη του Ιράν στον SCO θα ήταν αναμφίβολα μια σημαντική γεωπολιτική νίκη για την Ισλαμική Δημοκρατία όσον αφορά τη θέση της στην Ευρασία, σε σχέση με τη Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία. Επιπλέον, θα αντικρούσει τη δυτική προπαγάνδα ότι το Ιράν βρίσκεται σε διεθνή απομόνωση και θα μπορούσε να αποτελέσει άλλη μια ώθηση στη συμφωνία συνεργασίας Σινο-Ιρανικής συνεργασίας που συνήφθη πρόσφατα.

Η εντονότερη συμμετοχή στις δραστηριότητες του SCO αντιστοιχεί στην προσαρμογή της εξωτερικής πολιτικής από τις τρέχουσες ιρανικές αρχές. Υπενθυμίζεται ότι ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν επεσήμανε πρόσφατα το κύριο περίγραμμα της τρέχουσας φάσης της εξωτερικής πολιτικής της χώρας και την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει: Ενίσχυση των σχέσεων με μη δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και της Ρωσίας. Κατά τη διάρκεια της τελετής επιβεβαίωσης του Raisi ως Προέδρου από τον Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ο Ali Akbar Velayati, ανώτερος σύμβουλος του Ανώτατου Ηγέτη στις διεθνείς υποθέσεις, δήλωσε επίσης ότι η προτεραιότητα της κυβέρνησης Raisi θα πρέπει να «προσανατολίζεται προς την Ανατολή» και «τη συνεργασία και τις στρατηγικές σχέσεις με την Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία», οι οποίες μπορούν να «βοηθήσουν την οικονομία μας να προχωρήσει». Ταυτόχρονα, το Ιράν επιδιώκει πράγματι εποικοδομητική συμμετοχή σε ευρασιατικά ιδρύματα οικονομίας και ασφάλειας ελπίζοντας να μειώσει την πίεση των δυτικών κυρώσεων και ενδεχομένως να δημιουργήσει πρόσθετη μόχλευση στην επικοινωνία με τη Δύση.

Μετάφραση:Μ.Στυλιανού

Vladimir Platov, ειδικός στη Μέση Ανατολή, αποκλειστικά για το διαδικτυακό περιοδικό“New EastOutlook”.