Τα έωλα επιχειρήματα που κατακλύζουν τον δημόσιο λόγο επιχειρώντας να προσφέρουν κάλυψη στις ελληνικές αρχές για τους χειρισμούς τους στο έγκλημα της Πύλου ώθησαν πέντε Έλληνες ακαδημαϊκούς του εξωτερικού να κινήσουν διαδικασία συλλογής υπογραφών από επιστήμονες, σε μια ανοιχτή επιστολή που περιγράφει τι έπρεπε να κάνει η Ελλάδα για να προλάβει το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου. Οι υπογραφές σύντομα ξεπέρασαν τις 330
και η συλλογή συνεχίζεται. Η Μαριάννα Γκλιάτη, επίκουρη καθηγήτρια Δικαίου Μετανάστευσης και Ασύλου κι εκ των συντακτών της επιστολής, μιλά στο Πριν αναφορικά με τις ευθύνες της Ελλάδας και της ΕΕ για ένα από τα πιο πολύνεκρα ναυάγια στη Μεσόγειο.
Συνέντευξη στον Γιώργο Μουρμούρη
▶ Τι σας οδήγησε να λάβετε την πρωτοβουλία για την ανοιχτή επιστολή;
Ο λόγος που αποφασίσαμε ότι είναι σημαντικό να προχωρήσουμε στην ανοιχτή επιστολή ήταν η διαστρέβλωση αναφορικά με τις νομικές υποχρεώσεις της Ελλάδας. Τα επιχειρήματα που ακούστηκαν από επίσημα χείλη είχαν σκοπό να ρίξουν στάχτη στα μάτια αναφορικά με το νομικό πλαίσιο και να προκαλέσουν σύγχυση όσον αφορά τις υποχρεώσεις της χώρας. Ιδιαίτερα μας παρακίνησαν τα επιχειρήματα περί «ανθελληνισμού» και «τουρκικής προπαγάνδας», που κυκλοφορούσαν και κυκλοφορούν ακόμα σχετικά με την κριτική που ασκείται.
Πήραμε την πρωτοβουλία αυτή πέντε Έλληνες ακαδημαϊκοί που κάνουμε καριέρα στο εξωτερικό και θέλαμε να έχουμε ευρεία υποστήριξη. Γι’ αυτό και δεχόμασταν υπογραφές μόνο από εξειδικευμένους επιστήμονες πάνω στο θέμα, ακριβώς για να δείξουμε ότι δεν υπάρχει αμφισβήτηση όσον αφορά τις νομικές υποχρεώσεις της χώρας. Δυστυχώς από τα ελληνικά πανεπιστήμια δεν υπήρξαν αρκετά δυνατές φωνές πάνω σε αυτό το ζήτημα. Δηλαδή, εμείς δεν τον γνωρίζουμε αρκετά καλά τον νόμο; Ή, επειδή αναγκαστήκαμε να ξενιτευτούμε δεν αγαπάμε την πατρίδα μας και είμαστε ανθέλληνες;
▶ Τι όφειλε να κάνει η Ελλάδα, βάσει του διεθνούς δικαίο,υ στην περίπτωση της Πύλου;
Οι υποχρεώσεις είναι ξεκάθαρες, και με βάση το διεθνές δίκαιο και με βάση τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όταν κάποιο πλοίο βρίσκεται πάνω στη δική της ζώνη έρευνας και διάσωσης, ακόμα και αν είναι στα διεθνή ύδατα, η Ελλάδα έχει υποχρέωση δράσης. Οι αρχές, λοιπόν, έπρεπε να παρέμβουν, ανεξαρτήτως αν το πλοίο πραγματοποιούσε νόμιμη διέλευση, αν οι επιβαίνοντες ζήτησαν βοήθεια ή αν αρνήθηκαν τυχόν συνδρομή που τους προσφέρθηκε. Το μόνο που έχει σημασία είναι αν το πλοίο ήταν αξιόπλοο ή βρισκόταν εν κινδύνω. Και εν κινδύνω βρίσκεται ένα πλοίο όχι μόνο όταν βυθίζεται, αλλά και όταν κρίνεται ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να βυθιστεί. Επιχειρήματα όπως ότι δεν δόθηκε βοήθεια επειδή το πλοίο βρισκόταν στα διεθνή ύδατα ή επειδή στο εσωτερικό του βρίσκονταν παράνομοι μετανάστες, ή ότι προσφέρθηκε βοήθεια αλλά απορρίφθηκε, δεν είναι επαρκή για να ακυρώσουν τις υποχρεώσεις της χώρας.
▶ Στην Ολλανδία και ευρύτερα στην Ευρώπη υπάρχει ενημέρωση για το τι συνέβη στην περίπτωση της Πύλου, και ευρύτερα τι συμβαίνει στην Ελλάδα με τα pushbacks;
Ναι! Η Ολλανδία είναι μία από τις χώρες που ενδιαφέρεται ιδιαίτερα, όπως και η Γερμανία. Δεν καλύπτονται με κάθε λεπτομέρεια όσα γίνονται στην Ελλάδα, αλλά σίγουρα υπάρχει αναγνώριση και αντίληψη ότι πρόκειται για ένα σημαντικό ζήτημα και περιπτώσεις όπως το ναυάγιο της Πύλου δεν αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά. Αυτό στο οποίο υπάρχει έλλειψη ακόμα είναι μια συλλογική θεώρηση του ζητήματος ως ευρωπαϊκού προβλήματος. Να δούμε δηλαδή ολοκληρωμένα τις ευρωπαϊκές πολιτικές και τον ρόλο της Ολλανδίας και των άλλων βόρειων χωρών στο μεταναστευτικό.
Το ναυάγιο της Πύλου δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Αντικατοπτρίζει μια γενικότερη πολιτική μη διάσωσης ή καθυστερημένης διάσωσης
▶ Ποιες είναι οι πολιτικές ευθύνες των ελληνικών αρχών και ποιες της Frontex και της ΕΕ για το ναυάγιο της Πύλου;
Το ναυάγιο της Πύλου δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, ούτε ένα καινούργιο περιστατικό. Είχαμε το Φαρμακονήσι, το οποίο συνέβη αρκετά χρόνια πριν αλλά μόλις πέρσι μας ήρθε η καταδίκη από το ευρωπαϊκό δικαστήριο. Επρόκειτο για ένα αντίστοιχο περιστατικό, απλώς με πολύ λιγότερα θύματα. Έπειτα, δεν πρόκειται για το πρώτο πολύνεκρο ναυάγιο στη Μεσόγειο. Είναι ένα περιστατικό που αντικατοπτρίζει μια γενικότερη πολιτική μη διάσωσης ή καθυστερημένης διάσωσης, όπως βλέπουμε συχνά και στην περίπτωση της Ιταλίας. Είναι όμως ένδειξη και της συστηματικής πολιτικής των επαναπροωθήσεων.
Υπάρχει ευθύνη συνολικά της ευρωπαϊκής πολιτικής για αυτά τα συμβάντα. Έχουμε σημαντικά κενά ως προς το πού βρίσκονται οι υποχρεώσεις των κρατών, πώς συντονίζονται, υπάρχουν ζητήματα λογοδοσίας. Και όλα ξεκινούν από μια ελλιπή πολιτική ασύλου που ξεκινά από το Δουβλίνο και τελειώνει στην έλλειψη αποτελεσματικού συστήματος έρευνας και διάσωσης. Τα αποτελέσματα φαίνονται στο ότι επιδιώκεται συνεργασία με τρίτες χώρες, αντί να στήσουμε το δικό μας σύστημα μετανάστευσης και ασύλου με βάση τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εκεί υπάρχει η πολιτική ευθύνη.
▶ Ένα τμήμα της ελληνικής και ευρωπαϊκής κοινής γνώμης παρακολουθεί με απάθεια όσα συμβαίνουν στη Μεσόγειο. Τι θα θέλατε να πείτε προς αυτούς τους ανθρώπους;
Είναι πολύ λυπηρό! Και ενδεικτικό είναι το ότι, παρ’ όλη την κριτική που ασκήθηκε όταν το ζήτημα του ναυαγίου ήταν «ζεστό», αυτό δεν επηρέασε τις πολιτικές επιλογές στις εκλογές στην Ελλάδα. Δυστυχώς υπάρχει ένα πολιτικό μούδιασμα πάνω σε αυτό το θέμα, πολύ περισσότερο στις χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, όπως στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ουγγαρία. Όμως αυτό ξεκινάει από τον τρόπο με τον οποίον αυτά τα ζητήματα αντιμετωπίζονται σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο, σε επίπεδο Κομισιόν. Όταν και η ίδια η Επιτροπή δεν λαμβάνει δράση, ως έχει υποχρέωση, πάνω σε αυτά τα ζητήματα και το μόνο που λέει είναι ότι την ευθύνη την έχουν οι διακινητές, ακολουθεί και η κοινή γνώμη αυτές τις γραμμές.
▶ Αναφέρετε στην επιστολή σας ότι η ποινική έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη «μπορεί ήδη να εκτιμηθεί ότι θα υπολείπεται των προδιαγραφών». Τι εννοείτε;
Μία τέτοια ποινική έρευνα για να είναι αποτελεσματική χρειάζεται να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις. Και αυτές είναι για παράδειγμα ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν οι ευθύνες όλων των εμπλεκομένων. Έχουμε αποφάσεις που λένε ότι όταν υπάρχει εμπλοκή των δημοσίων αρχών πρέπει οπωσδήποτε η έρευνα να κινείται και σε αυτό το επίπεδο. Αν στη συγκεκριμένη έρευνα δούμε να εξετάζονται μόνο οι ευθύνες των επτά συλληφθέντων και όχι του ελληνικού Λιμενικού Σώματος, τότε θα είναι δεδομένο ότι θα υπολείπεται των πλαισίων της αποτελεσματικότητας. Έπειτα υπάρχουν και άλλες προϋποθέσεις, όπως η εμπλοκή των οικογενειών των θυμάτων και ο δημόσιος έλεγχος. Η έρευνα αυτή γίνεται σε συνθήκες πλήρους μυστικότητας, γι αυτό και δεν μπορούμε να σχολιάσουμε το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα, και μιλάμε μόνο υποθετικά.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (15.07.23)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου