Η πρώτη σοβαρή δοκιμασία των νέων κόκκινων γραμμών του Ιράν

Η πρώτη σοβαρή δοκιμασία των νέων κόκκινων γραμμών του Ιράν – Αλέξης Λεκάκης Κερκυραίος

Στις 3 Ιουνίου, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, μια φερόμενη ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στα περίχωρα του Χαλεπιού έπληξε, σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, μια αποθήκη όπλων κι ένα εργοστάσιο χαλκού που ανήκουν σε παραστρατιωτικές ομάδες που συνδέονται στενά με το Ιράν, σκοτώνοντας 17 ανθρώπους. Ανάμεσα στα θύματα ήταν ένα στέλεχος των Φρουρών της Επανάστασης, ο Σαΐντ Αμπιγιάρ.

Oι New York Times αναφέρουν ότι ήταν μέλος της Δύναμης Γοντς, τον περιβόητο κλάδο εξωτερικών επιχειρήσεων των Φρουρών, κι ότι είχε αναλάβει καθήκοντα στρατιωτικού συμβούλου στη Συρία από το 2012. Σημειωτέον, ο όρος «στρατιωτικός σύμβουλος» αποτελεί έναν ευφημισμό του Ιράν για τους αξιωματικούς των Φρουρών της Επανάστασης που στέλνει για αποστολές στη Συρία, τον Λίβανο, το Ιράκ και την Υεμένη. Αν και δεν έχει κοινοποιηθεί επισήμως ο στρατιωτικός βαθμός του Σαΐντ Αμπιγιάρ, η αγγλόγλωσση εφημερίδα Tehran Times, η οποία συνδέεται με την ιρανική κυβέρνηση, τον αποκαλεί ως «μια διακεκριμένη προσωπικότητα», κάτι που είναι δηλωτικό της σημαντικότητάς του.Μια δημοσιευθείσα φωτογραφία του Σαΐντ Αμπιγιάρ

Ο χαμός του Σαΐντ Αμπιγιάρ αποτελεί την 19η επιβεβαιωμένη απώλεια μέλους των Φρουρών της Επανάστασης στη Συρία από φερόμενες ισραηλινές επιθέσεις τους τελευταίους έξι μήνες. Αν και το Ισραήλ στοχεύει εδώ χρόνια ιρανικούς στόχους στη Συρία, μετά την 7η Οκτωβρίου έχει εντείνει μετεωρικά τέτοιου είδους επιδρομές, με ιδιαιτέρως φονικά αποτελέσματα κατά Ιρανών στρατιωτικών, και μάλιστα υψηλόβαθμων.Έχει ιδιαιτέρως βαρύνουσα σημασία το γεγονός ότι ο Σαΐντ Αμπιγιάρ αποτελεί τον πρώτο Ιρανό στρατιωτικό που χάνει τη ζωή του στη Συρία από ισραηλινά (αεροπορικά) πυρά μετά την ιρανική επιχείρηση εναντίον του Ισραήλ στις 13 Απριλίου, η οποία ήταν η ανταποδοτική απάντηση της Τεχεράνης στην ισοπέδωση του ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό και κατ’ επέκταση στον θάνατο εφτά μελών των Φρουρών της Επανάστασης από αεροπορικό πλήγμα του Τελ Αβίβ την 1η Απριλίου. Τούτο, διότι η δολοφονία Αμπιγιάρ υποβάλλει σε δοκιμασία αξιοπιστίας τις νέες κόκκινες γραμμές της Τεχεράνης.

Οι νέες κόκκινες γραμμές του Ιράν απέναντι στο Ισραήλ

Όπως είχε αναφέρει ο γράφων σε παλαιότερο άρθρο του, την επαύριον της επιχείρησης «Αληθινή Υπόσχεση», το Ιράν ανακοίνωσε σε κορυφαίο θεσμικό επίπεδο ότι επέβαλλε μια «νέα εξίσωση» αποτροπής εναντίον του εβραϊκού κράτους. Εν ολίγοις, διακήρυξε ότι εφεξής ισχύουν νέες, αυστηρότερες, κόκκινες γραμμές απέναντι στο Ισραήλ, οι οποίες αλλάζουν θεαματικά τους κανόνες εμπλοκής της χώρας.

Ειδικότερα, ο αρχηγός του γενικού επιτελείου των ιρανικών ένοπλων δυνάμεων, ο υποστράτηγος Μοχαμάντ Μπαγερί, είχε διατρανώσει ότι «εάν το σιωνιστικό καθεστώς αναλάβει δράση κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, είτε στο έδαφός μας, είτε στα κέντρα μας στη Συρία, είτε σε άλλα μέρη, η επόμενη επιχείρησή μας θα είναι πολύ πιο μεγάλη από αυτήν».

Ο, δε, διοικητής του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, ο υποστράτηγος Χοσεΐν Σαλαμί, είχε σημειώσει ότι η επιχείρηση «Αληθινή Υπόσχεση» «άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο», επεξηγώντας πως «αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε μια νέα εξίσωση. Η νέα εξίσωση έχει ως εξής: Από εδώ και στο εξής, κάθε επίθεση από το σιωνιστικό καθεστώς εναντίον των συμφερόντων μας, των περιουσιακών στοιχείων μας, των ανθρώπων μας ή των πολιτών μας οπουδήποτε θα αντιμετωπίζεται με αντίποινα από το [έδαφος] της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Η επιχείρηση Αληθινή Υπόσχεση είναι ένα σαφές κι αξιοσημείωτο παράδειγμα αυτής της νέας εξίσωσης».

Επιπλέον, ο αναπληρωτής επιτελάρχης πολιτικών υποθέσεων του τότε προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί, ο Μοχαμάντ Τζαμσιντί, είχε αναφέρει ότι «η νικηφόρα επιχείρηση Αληθινή Υπόσχεση του Ιράν σημαίνει ότι η εποχή της στρατηγικής υπομονής έχει τελειώσει, κι η ισραηλινή στρατηγική του πολέμου μεταξύ των πολέμων ηττήθηκε. Τώρα η εξίσωση έχει αλλάξει. Η στόχευση ιρανικού προσωπικού και περιουσιακών στοιχείων από το καθεστώς [του Ισραήλ] θα απαντάται με μια άμεση και τιμωρητική αντίδραση».

Το Ισραήλ αμφισβητεί τη «νέα εξίσωση» αποτροπής του Ιράν

O γράφων είχε παρατηρήσει, επίσης, πως μια πρώτη σοβαρή δοκιμασία των νέων κανόνων εμπλοκής της Τεχεράνης θα αποτελούσε το σενάριο στο οποίο το Ισραήλ θα προχωρούσε ξανά σε δολοφονία στρατιωτικού στελέχους του Ιράν. Αυτό θα συνιστούσε την πραγματική λυδία λίθο της νέας εξίσωσης αποτροπής της Τεχεράνης, η οποία ανακοινώθηκε στα μέσα Απριλίου. Όπως αποδείχθηκε από τα κατοπινά γεγονότα, αυτό δεν άργησε να συμβεί. Για την ακρίβεια, έλαβε χώρα μετά από 50 ημέρες.

Ως εκ τούτου, η δολοφονία του Σαΐντ Αμπιγιάρ στις 3 Ιουνίου συνιστά αναμφίλεκτα την πρώτη σοβαρή αμφισβήτηση/δοκιμασία, αν όχι παραβίαση, των νέων κόκκινων γραμμών της Τεχεράνης απέναντι στο Τελ Αβίβ, όπως αυτές ανακοινώθηκαν την επαύριον της επιχείρησης «Αληθινή Υπόσχεση» στις 13 Απριλίου.

O Τριτά Παρσί, ένας ιρανικής καταγωγής ειδικός σε θέματα ιρανικής εξωτερικής πολιτικής με έδρα τις ΗΠΑ, τονίζει ότι «οι Ισραηλινοί μπορεί κάλλιστα να υπολόγισαν ότι αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να χτυπήσουν», διότι το Ιράν έχει προκηρύξει πρόωρες εκλογές για την ανάδειξη νέου προέδρου μετά τον ξαφνικό θάνατο του Εμπραχίμ Ραϊσί, και κατά συνέπεια διατρέχει μια ευαίσθητη περίοδο.

Από τη μεριά του, ο Ραζ Τσιμτ, ένας Ισραηλινός ερευνητής στο Ινστιτούτο Σπουδών Εθνικής Ασφάλειας στο Τελ Αβίβ που μελετά την ιρανική πολιτική, θεωρεί ότι το Ισραήλ ενδέχεται να σκότωσε κατά λάθος τον Αμπιγιάρ, αφού -κατά την εκτίμησή του- ο κύριος στόχος ήταν πιθανότατα άλλος, μια αποθήκη όπλων.

Θα αντιδράσει το Ιράν;

Τούτων δοθέντων, προκύπτουν δύο εύλογα ερωτήματα. Θα απαντήσει δυναμικά το Ιράν για να εμπεδώσει την αξιοπιστία της νέας εξίσωσης αποτροπής του εναντίον του Ισραήλ; Αν ναι, πώς θα μπορούσε να αντιδράσει;

Βάσει των προειρημένων φιλόδοξων νέων κανόνων εμπλοκής της Τεχεράνης, στην περίπτωση που πληγούν ιρανικά συμφέροντα και στελέχη στο εξωτερικό από το Ισραήλ, το Ιράν καλείται πλέον να απαντήσει αυτοπροσώπως κι απευθείας από το έδαφός του προς το εβραϊκό κράτος, όπως δηλαδή έπραξε στην επιχείρηση «Αληθινή Υπόσχεση» στις 13 Απριλίου.

Είναι, όμως, το Ιράν διατεθειμένο να πράξει κάτι τέτοιο αυτήν την κρίσιμη στιγμή, ενόσω δηλαδή βρίσκεται σε μια ευαίσθητη μεταβατική περίοδο ενόψει των επικείμενων πρόωρων προεδρικών εκλογών λόγω της αναπάντεχης εκδημίας του Εμπραχίμ Ραϊσί;

Στις 5 Ιουνίου, σε συλλυπητήριο μήνυμά του για τον χαμό του Σαΐντ Αμπιγιάρ, ο επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης, ο Χοσεΐν Σαλαμί, υποσχέθηκε, αν όχι προανήγγειλε, αντίποινα κατά του Ισραήλ, λέγοντας ότι «οι σιωνιστές εγκληματίες που δολοφονούν παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι θα πληρώσουν το τίμημα για το αθώο αίμα που χύθηκε σε αυτό το έγκλημα. Θα πρέπει να περιμένουν την απάντηση [του Ιράν]». Επίσης, ξεκαθάρισε ότι «δεν θα ησυχάσουμε μέχρι να εκδικηθούμε το αίμα του μάρτυρά μας». Την προηγούμενη ημέρα, μάλιστα, παρευρέθηκε αυτοπροσώπως σε μια τελετή μνήμης κι αποχαιρετισμού του Σαΐντ Αμπιγιάρ στην Τεχεράνη. Ο υποστράτηγος Σαλαμί στην τελετή μνήμης του Σαΐντ Αμπιγιάρ

Σε αυτό το σημείο ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα άρθρο της υπερσυντηρητικής εφημερίδας Βατάν-ε Εμρούζ (Πατρίδα Σήμερα), το οποίο προβαίνει σε προβλέψεις στο πώς δύναται να αντιδράσει το Ιράν. Συγκεκριμένα, σχολιάζοντας τις ανωτέρω δηλώσεις του αρχηγού των Φρουρών της Επανάστασης, επισημαίνει ότι το «Ιράν έχει δείξει ότι είναι πάντα αληθινό στις υποσχέσεις του για εκδίκηση. Προηγουμένως, κάθε φορά που το Ισραήλ έκανε ζημιά κατά των συμφερόντων ή των πολιτών του Ιράν, λάμβανε την κατάλληλη απάντηση».

Ακολούθως, παραθέτει σχετικά παραδείγματα. Πέρα από την πρόσφατη επιχείρηση «Αληθινή Υπόσχεση», αναφέρει την περίπτωση της δολοφονίας του Μοχσέν Φαχριζαντέ από το Ισραήλ τον Νοέμβριο του 2020, ενός σημαίνοντα πυρηνικού φυσικού που φέρεται να διεύθυνε ένα μυστικό ιρανικό πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων. Τουτέστιν, η εφημερίδα τονίζει ότι ο θάνατος του Aby Har Even, του «πατέρα της βιομηχανίας πυραύλων του Ισραήλ» και πρώην γενικού διευθυντή της Ισραηλινής Υπηρεσίας Διαστήματος (1995-2004), τον Ιούνιο του 2021 από επιπλοκές εισπνοής καπνού και σοβαρά εγκαύματα, τα οποία προκλήθηκαν από την πυρπόληση του ξενοδοχείου που διέμενε κατά τη διάρκεια κοινοτικών συγκρούσεων μεταξύ Αράβων κι εβραίων πολιτών του Ισραήλ στην πόλη Άκρα, υπήρξε η ιρανική απάντηση στη δολοφονία του Φαχριζαντέ.

Η Βατάν-ε Εμρούζ καταλήγει στην εκτίμηση ότι «αν και πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν θα πρέπει να αναμένουμε μια επιχείρηση ανάλογη της κλίμακας της «Αληθινής Υπόσχεσης», αλλά σίγουρα θα δούμε τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες… το Ιράν θα εκδικηθεί το αίμα του μάρτυρα Αμπιγιάρ, όπως επιθυμεί». Εν ολίγοις, το δημοσίευμα θεωρεί βέβαιο ότι το Ιράν θα προβεί σε αντίποινα, αλλά ταυτόχρονα θεωρεί πιθανό πως αυτά θα πραγματοποιηθούν με έναν ευέλικτο και λελογισμένο τρόπο. Ωστόσο, η εφημερίδα δεν διευκρινίζει, εάν η Τεχεράνη θα εκτελέσει την τιμωρία αυτοπροσώπως ή μέσω φίλιων ένοπλων οργανώσεων.

Όσον αφορά τους ιθύνοντες του Ιράν, ο Τριτά Παρσί επισημαίνει ότι βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα άβολο δίλημμα. Υποστηρίζει γλαφυρά ότι «από τη μία πλευρά, θα δεχτούν πίεση να απαντήσουν, προκειμένου να ισχυριστούν ότι η αποτρεπτική τους δύναμη έχει αποκατασταθεί. Από την άλλη, θέλουν να υπάρξει κλιμάκωση εν μέσω αυτών των πολύ ευαίσθητων εκλογών;».

Ο, δε, Ραζ Τσιμτ αναφέρει ότι «δεν είμαι πεπεισμένος ότι το Ιράν — και συνεπώς το Ισραήλ – κατανοεί ποια είναι η ‘νέα εξίσωση’. Είναι απίθανο το Ιράν να εννοούσε ότι θα ανταποδίδει κάθε επίθεση σε ιρανικό στόχο στη Συρία με άμεση επίθεση στο Ισραήλ, πόσο μάλλον στην τυχαία δολοφονία ενός Ιρανού αξιωματικού».

Το δίλημμα της Τεχεράνης

Εν κατακλείδι, η ισραηλινή επίθεση στα περίχωρα του Χαλεπιού φαίνεται να αψηφά και να παραβιάζει τις νέες κόκκινες γραμμές του Ιράν, υποβάλλοντάς τες σε μια σοβαρή δοκιμασία αξιοπιστίας. Παράλληλα, όμως, οφείλεται να επισημανθεί ότι η ανωτέρω επιχείρηση δεν είναι ίδιας έκτασης με το πρωτοφανές αεροπορικό κτύπημα του Ισραήλ στο ιρανικό προξενείο της Δαμασκού την 1η Απριλίου, το οποίο εκλήφθηκε στο Ιράν ως ταυτόσημο με επίθεση στο έδαφός του και στο οποίο έχασαν τη ζωή τους δύο ανώτατοι αξιωματικοί της Δύναμης Γοντς των Φρουρών της Επανάστασης κι άλλα πέντε στελέχη της. Εν ολίγοις, η δολοφονία του Σαΐντ Αμπιγιάρ δεν ανεβάζει ραγδαία τη σκάλα κλιμάκωσης. Ως εκ τούτου, η Τεχεράνη είναι αρκετά πιθανό να αντιδράσει πολύ πιο περιορισμένα κι ευέλικτα σε σχέση με τον Απρίλιο.

Εντούτοις, εάν το Ιράν επιλέξει να μην αντιδράσει απευθείας, κι άρα εμμέσως, τότε αναπόφευκτα οι κανόνες εμπλοκής του με το Ισραήλ θα γυρίσουν στα προ της 13ης Απριλίου δεδομένα, δηλαδή στη στρατηγική υπομονής, με αποτέλεσμα να απειληθεί ακόμη περισσότερο το στρατιωτικό του αποτύπωμα στη Συρία, ήτοι να είναι εξαιρετικά έκθετο σε συνεχείς ισραηλινές επιθέσεις εκκαθάρισης. Σε αυτήν την περίπτωση, η ανακηρυχθείσα «νέα εξίσωση» αποτροπής θα αποδεικνυόταν ψευδεπίγραφη. Επομένως, εκεί έγκειται το πραγματικό δίλημμα της Τεχεράνης, το οποίο καλείται να λύσει με λεπτή επιδεξιότητα.

Μένει να φανεί, εάν οι αυξανόμενες επιθέσεις της Χεζμπολά, του κινήματος Ανσαρουλά (Χούθι) και της Ισλαμικής Αντίστασης του Ιράκ (φιλο-ιρανικές παραστρατιωτικές οργανώσεις) εναντίον του Ισραήλ τις επόμενες ημέρες της δολοφονίας του Σαΐντ Αμπιγιάρ, συνδέονται με την ιρανική υπόσχεση εκδίκησης ή αποτελούν μια προγραμματισμένη κλιμάκωση επιχειρήσεων που σχετίζονται αποκλειστικά με τα γεγονότα στη Γάζα. Εν πάση περιπτώσει, είναι σίγουρο ότι το Ιράν θα υπολογίσει προσεκτικά και συνετά τις επόμενες κινήσεις του, προσαρμοζόμενο στις αναγκαιότητες και τις σκοπιμότητες της δεδομένης στιγμής.

* Ο Αλέξης Λεκάκης Κερκυραίος είναι υποψήφιος διδάκτωρ Ιρανικής Εξωτερικής Πολιτικής στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο πλαίσιο της υπό εκπόνηση διατριβής του, έχει πραγματοποιήσει επιτόπια έρευνα στην Τεχεράνη. Μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά.