▸Πλησιάζοντας στη συμπλήρωση – την 1η Ιανουαρίου του 2026 – δύο χρόνων στο δημαρχιακό αξίωμα της Αθήνας, αξίζει να σταθούμε στην περιβαλλοντική πολιτική του Χάρη Δούκα, μιας και προβάλλεται ως ο… «δυνατός» τομέας της δημοτικής αρχής, που διαδέχτηκε τον Κώστα Μπακογιάννη.
Δεν είναι τυχαίο ότι τη σχετική αντιδημαρχία (Κλιματικής Διακυβέρνησης και Κοινωνικής Οικονομίας) έχει αναλάβει ο Νίκος Χρυσόγελος, τέως ευρωβουλευτής και προβεβλημένο στέλεχος των Οικολόγων Πράσινων.
«Ο Δήμος Αθηναίων στοχεύει να συνεργαστεί με τους φορείς και τους πολίτες στην Αθήνα μέσα από το παρόν Κλιματικό Σύμφωνο για να πετύχει τον μετασχηματισμό της πόλης ώστε να γίνει κλιματικά ουδέτερη μέχρι το 2030, που σημαίνει αφενός να πετύχει μείωση των εκπομπών αερίων από τις δραστηριότητες της πόλης που συνεισφέρουν στην αλλαγή του κλίματος, κατά 80% και ταυτοχρόνως να γίνει η Αθήνα “πράσινη”, όμορφη, καθαρή, με ισχυρή κοινωνική συνοχή και βιώσιμη οικονομία», διαβάζει όποιος/α επισκεφθεί την ιστοσελίδα του δήμου.
Ποια είναι λοιπόν τα βασικά συστατικά της πολιτικής του Χάρη Δούκα στον τομέα του περιβάλλοντος; Μία ευρεία ατζέντα, η οποία καλύπτει – αν όχι το σύνολο – τα σημαντικότερα θέματα που φέρνει στον δημόσιο διάλογο η κλιματική αλλαγή. Ψηλά στην ατζέντα βρίσκονται θέματα όπως η εξοικονόμηση ενέργειας, το «πρασίνισμα» του αστικού χώρου, η βιώσιμη αστική κινητικότητα (ποδήλατο, ηλεκτροκίνηση) καθώς και η διαχείριση των απορριμμάτων με αιχμές την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και τη κομποστοποίηση.
Το δεύτερο σημείο που ξεχωρίζουμε, είναι ότι τα θέματα που αναδεικνύονται, προσεγγίζονται – σχεδόν κατά αποκλειστικότητα – μέσω κάποιου προγράμματος χρηματοδότησης (χρηματοδοτικό εργαλείο), συνήθως της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εδώ να υπογραμμίσουμε ότι αυτό πρακτικά σημαίνει πως οι περισσότερες παρεμβάσεις είναι «σημειακές» (π.χ. δενδροφύτευση στο ένα δημοτικό διαμέρισμα, «πρασίνισμα» μία σχολικής ταράτσας στο άλλο, ένα σημείο φυσικού δροσισμού στο τρίτο) και όχι «οριζόντιες» σε όλη την έκταση της πόλης των Αθηνών (π.χ. «πρασίνισμα» ταρατσών σε όλα τα σχολεία του δήμου).
Αναζητώντας το περιβαλλοντικό «αποτύπωμα» του Χάρη Δούκα
Η χρήση κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις περισσότερες φορές συνεπάγεται την εμπλοκή σε κάθε πρόγραμμα (project) κάποιας επιχείρησης, είτε της τοπικής αυτοδιοίκησης (αναπτυξιακή), είτε αμιγώς ιδιωτική, μικρή ή μεγαλύτερη.
Για παράδειγμα, στην πιλοτική δραστηριότητα ASCEND (Athens Superblock), η οποία στοχεύει στην αντιμετώπιση βασικών προκλήσεων σε τοπικό επίπεδο, εστιάζοντας στις δεσμεύσεις για το κλίμα και την αστική βιωσιμότητα. Σ’ αυτή βασικός εταίρος είναι η Ανώνυμη Αναπτυξιακή Εταιρεία Μηχανογράφησης και Επιχειρησιακών Μονάδων (ΔΑΕΜ ΑΕ), της οποίας – όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της – αντικείμενό της είναι «η υλοποίηση έργων Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα παρέχοντας ψηφιακές υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, η συμμετοχή και η διαχείριση ευρωπαϊκών συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων έρευνας, καθώς και η τεχνικό-οικονομική ωρίμανση και διαχείριση έργων ΕΣΠΑ».
Στη περίπτωση του Cooling Havens, που «φέρνει πίσω το “νερό” και το “πράσινο” στην Αθήνα μέσα από ένα δίκτυο 6(;) Σημείων Δροσιάς», όπως πληροφορούμαστε από την ιστοσελίδα του έργου (https://www.cityofathens.gr/cooling-havens/), συμμετέχουν αμιγώς ιδιωτικές εταιρείες, ορισμένες από αυτές και με διεθνή παρουσία.
Ένα ακόμα σημείο στο οποίο δίνεται ιδιαίτερο βάρος από τη δημοτική αρχή του Χάρη Δούκα, είναι η συμμετοχή των πολιτών (διαβούλευση) και ιδιαίτερα των νεότερων ηλικιών. Μέσω του Youth Climate Action Fund των Bloomberg Philanthropies (βλέπε σχετικά στο https://ycaf.cityofathens.gr/), «ενισχύεται η συμμετοχή των νέων στη διαμόρφωση και υλοποίηση λύσεων για την κλιματική αλλαγή». Πρακτικά αυτό σημαίνει σημειακές παρεμβάσεις σε χώρους σχολείων (π.χ. 2ο Πρότυπο Γενικό Λύκειο Αθηνών – Αμπελόκηποι, 65ο Γενικό Λύκειο Αθηνών – Κάτω Πατήσια), ανάπτυξη πολιτιστικών προϊόντων για την ανάδειξη περιβαλλοντικών θεμάτων, ανάπτυξη περιβαλλοντικών δράσεων σε χώρους φορέων που παρέχουν φροντίδα σε παιδιά τα οποία έχουν απομακρυνθεί το βιολογικό τους περιβάλλον.
Στον πυρήνα της σκέψης, αλλά κυρίως της πρακτικής της δημοτικής αρχής Δούκα, είναι ότι δεν αμφισβητείται «ούτε κόμμα» από τα στοιχεία που συγκροτούν την κυρίαρχη αστική πολιτική, η οποία άμεσα ή έμμεσα πλήττει το περιβάλλον
Στα παραπάνω σημεία θα πρέπει να προσθέσουμε τη συμμετοχή μερίδας της επιστημονικής κοινότητας (πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα), αλλά και πολύ «εθελοντισμό», μιας και χωρίς αυτόν δεν θα μπορούσε να προχωρήσει τίποτα από το περιβαλλοντικό πρόγραμμα της Δημοτικής Αρχής. Στην ενότητα των «Επιλέξιμων (σ.σ. για χρηματοδότηση) Δαπανών» των έργων που θα επιλεγούν στα πλαίσια του Youth Climate Action Fund, αναφέρεται ότι «οι χρηματοδοτήσεις δεν προορίζονται για μισθούς ή αμοιβές, αλλά για την ενίσχυση του εθελοντισμού και της συμμετοχής των νέων στην κλιματική δράση».
Θα μπορούσε να πει κάποιος πως κάτι φαίνεται ότι αλλάζει… Συγκρίνοντας τη συγκεκριμένη διοίκηση με την απροκάλυπτα καταστροφική – για το περιβάλλον και όχι μόνο – δημαρχία του Κώστα Μπακογιάννη, αλλά και παλαιοτέρων, όπως του Νικήτα Κακλαμάνη και του Γιώργου Καμίνη. Είναι όμως έτσι;
Στο πυρήνα της σκέψης, αλλά κυρίως της πρακτικής της δημοτικής αρχής του Χάρη Δούκα, είναι ότι δεν αμφισβητείται «ούτε κόμμα» από τα στοιχεία που συγκροτούν την κυρίαρχη αστική πολιτική, η οποία άμεσα ή έμμεσα πλήττει το περιβάλλον.
Πρώτα και κύρια ότι «η προστασία του περιβάλλοντος πάει χέρι – χέρι με τις επενδύσεις και την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας». Γι’ αυτό και οι πρώτες δηλώσεις του Χάρη Δούκα, μετά την ανάληψη της δημαρχίας, ήταν ότι «το γήπεδο του Παναθηναϊκού θα γίνει κανονικά»(!). Σε ένα χώρο που θα μπορούσε να δώσει πολλές ανάσες οξυγόνου, τις οποίες έχει ανάγκη όχι μόνο ο Δήμος Αθηναίων αλλά και ολόκληρο το λεκανοπέδιο. Σε συνέντευξή του στο κανάλι της βουλής τον περασμένο Ιούλιο, ο Χάρης Δούκας αναφερόμενος στο νέο γήπεδο του Παναθηναϊκού στον Ελαιώνα τόνισε ότι «είναι μία επένδυση σε μία περιοχή απόλυτης υποβάθμισης», ευθυγραμμιζόμενος πλήρως με την κυρίαρχη αντίληψη του «εξευγενισμού» των αστικών περιοχών, η οποία στη πράξη σημαίνει βασικά επενδύσεις με ολίγον «πράσινο». «Οι εικόνες μιλούν από μόνες τους. Το “σπίτι” του Παναθηναϊκού παίρνει σάρκα και οστά… Στα εντυπωσιακά νυχτερινά πλάνα, με φόντο την Ακρόπολη, βλέπουμε ένα έργο που τιμά την ιστορία ενός μεγάλου αθλητικού συλλόγου και ταυτόχρονα αλλάζει το μέλλον μιας ολόκληρης περιοχής. Η Αθήνα αποκτά το γήπεδο που της αξίζει», πανηγύρισε προ ημερών ο δήμαρχος Αθηνών αναρτώντας στον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook βίντεο με την πρόοδο των έργων στον Βοτανικό.
Ενδεικτικό των προτεραιοτήτων του Χάρη Δούκα είναι και το μέτωπο που άνοιξε πρόσφατα στην περιοχή Ελληνορώσων (7ο διαμέρισμα), με αφορμή τη κατασκευή ενός τεράστιου κτιρίου γραφείων της ΔΕΗ, στο τελευταίο αδόμητο χώρο της περιοχής, όπου στεγαζόταν το στρατόπεδο Πλέσσα. Ακριβώς απέναντι από το νοσοκομείο «Σωτηρία» και εντός της έκτασης του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδί, το οποίο διεκδικούν εδώ και χρόνια να φτιαχτεί στη περιοχή οι κάτοικοι. Στη φιέστα – δημόσια διαβούλευση, η οποία διοργανώθηκε στα μέσα του Σεπτέμβρη, για να… ακουστεί η γνώμη των κατοίκων του 7ου διαμερίσματος για τα προβλήματα στις γειτονιές τους, ο Χάρης Δούκας υπεραμύνθηκε της επιλογής του να μην επιδιώξει την απαλλοτρίωση της συγκεκριμένης έκτασης διερωτώμενος: «Να δώσουμε λεφτά για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου της Τράπεζας της Ελλάδας ή για την συντήρηση των σχολείων; Τι έχουμε περισσότερο ανάγκη: “πράσινο” ή σχολεία; Να προχωρήσουμε τις απαλλοτριώσεις και να αυξήσουμε τους φόρους για να γίνουν αυτές ή να μειώσουμε τους φόρους;».
Επενδύσεις με ολίγον «πράσινο», όπως στον Ελαιώνα με το γήπεδο του Παναθηναϊκού
Τα λόγια του δημάρχου Αθηναίων, εκτός από την προσπάθεια ενεργοποίησης μηχανισμών «κοινωνικού αυτοματισμού» για την προώθηση των επιλογών του, αποδεικνύουν και τη στράτευσή του στις πολιτικές λιτότητας – κεντρικού και τοπικού κράτους – που φέρνουν πάντα στην τελευταία θέση των προτεραιοτήτων τις κοινωνικές δαπάνες έναντι των επιχειρηματικών.
Πολιτικών λιτότητας, οι οποίες δεν έπληξαν τη συμμετοχή του Δήμου Αθηναίων, με πάνω από 100 εκατομμύρια ευρώ, στη κατασκευή του νέου γηπέδου του Παναθηναϊκού, αλλά δεν επιτρέπουν απαλλοτριώσεις για την ενίσχυση του «πράσινου» στις γειτονιές μιας πόλης με τη χειρότερη αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο και αποψιλώνουν τις δημοτικές υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για τη συντήρηση των πάσης φύσεως κοινωφελών υποδομών (τεχνικές, πρασίνου κα).
Μακριά από τη σκέψη του…. «πράσινου» δημάρχου, το κοινωνικά αναγκαίο και δίκαιο – για τη κοινωνική πλειοψηφία – αίτημα, για απαλλοτριώσεις εκτάσεων, χωρίς αποζημίωση των ιδιοκτητών τους, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τράπεζες και μεγάλες επιχειρήσεις.
Υπεργολαβίες και… εθελοντισμός σε μια πόλη που «βράζει»
Το θέμα της συντήρησης – ιδιαίτερα των χώρων «πρασίνου» – αναδεικνύεται έντονα τα τελευταία χρόνια, μιας και οι σχετικές υπηρεσίες στους περισσότερους δήμους δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών. Η απάντηση στο πρόβλημα αυτό, από πλευράς της αρχής του Δήμου Αθηναίων είναι – εκτός των υπεργολαβιών – ο εθελοντισμός! Είναι χαρακτηριστική η προσπάθεια του αντιδημάρχου Νίκου Χρυσόγελου στα διάφορα συνέδρια που διοργανώνει ο δήμος, να προβάλει τη περιβαλλοντική του πολιτική, να μεταφέρει το βάρος της προστασίας του «πρασίνου» στους κατοίκους, καλώντας τούς να… «υιοθετήσουν από ένα δέντρο» και να «μην τα περιμένουν όλα από τον δήμο».
Είναι νομίζουμε σαφές ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μία δημοτική αρχή αποφασισμένη «να τα σπάσει», προκειμένου να γίνουν ουσιαστικά βήματα βελτίωσης στην ποιότητα ζωής στον μεγαλύτερο δήμο της χώρας. Σε μια περίοδο όμως που βασικοί κλιματικοί και περιβαλλοντικοί δείκτες, δείχνουν σαφή τάση επιδείνωσης, πολιτικές του στυλ «κάνουμε ότι μπορούμε» δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα στην «πίσω αυλή» και στα «υπόγεια» της πόλης.
Στοιχεία από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας (ΕΚΠΑ), καταδεικνύουν μια συστηματική ανοδική τάση στη θερμοκρασία της πόλης, η οποία αποδίδεται στην αστικοποίηση και στην κλιματική αλλαγή. Συγκεκριμένα η μέση μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία τη δεκαετία 2011-2020 είναι αυξημένη κατά 1,6ο C, σε σχέση με το αντίστοιχο μέγεθος τη δεκαετία 1971-1980. Αύξηση έχουμε την ίδια περίοδο και στο πλήθος των επεισοδίων καύσωνα, αλλά και στη διάρκεια του καθένα απ’ αυτά. Μελέτη που δημοσιεύτηκε στις αρχές της χρονιάς στο Nature Medicine, φέρνει την Αθήνα ανάμεσα στις δέκα πόλεις με τους περισσότερους θανάτους – μέχρι το 2099 – λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Ο πιο αξιόπιστος δείκτης όμως είναι η απόγνωση της πλειοψηφίας των κατοίκων της Αθήνας, οι οποίοι βρίσκονται εγκλωβισμένοι (αδυναμία να πάνε διακοπές) τα τελευταία καλοκαίρια υπό καθεστώς συνεχόμενων ή παρατεταμένων περιστατικών καύσωνα, με τα λιγοστά πάρκα της πρωτεύουσας «κλειστά λόγω κινδύνου πυρκαγιάς».
Απέναντι σ’ αυτή τη κατάσταση, οποιαδήποτε πολιτική προσπαθεί να την εξωραΐσει «κάνοντας ό,τι μπορεί», καθίσταται συνένοχη. Απαιτείται μία πολιτική, η οποία θα είναι αποφασισμένη να «ηττηθεί» η τσιμεντοποίηση – εμπορευματοποίηση των ελεύθερων χώρων και η ανάπτυξη επιχειρηματικότητας στους φυσικούς πόρους και το περιβάλλον. Που θα οργανώνει τον λαό σε κάθε μικρό ή μεγάλο μέτωπο και θα συμβάλει στο συντονισμό των επιμέρους αντιστάσεων. Που θα δίνει τη μάχη της «αποκάλυψης» των περιβαλλοντοκτόνων πολιτικών αξιοποιώντας κάθε μορφή δημιουργικότητας και θα προβάλει λύσεις ουσιαστικής βελτίωσης, εφαρμόσιμες σήμερα, εκτός των τειχών της καπιταλιστικής κερδοφορίας.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν στο φύλλο 1-2 Νοεμβρίου 2025
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου