Μετά την απελευθέρωση της Αθήνας τον Οκτώβριο του 1944, πολλοί έλπιζαν ότι τα επερχόμενα Χριστούγεννα θα είναι τα πρώτα μετά από τέσσερα χρόνια, που η ταλαιπωρημένη πόλη και οι εναπομείναντες κάτοικοί της θα μπορέσουν να γιορτάσουν αφήνοντας πίσω τους τις κατοχικές μνήμες.
Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική.
Ο εμφύλιος πόλεμος έχει ουσιαστικά ξεκινήσει, και στην πρωτεύουσα και τα προάστια της, μαίνονταν οι μάχες μεταξύ ΕΛΑΣ–Βρετανών για την επικράτηση της επόμενης ημέρας.
Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ είναι αποφασισμένος.
Πρέπει πάση θυσία να διαφυλάξει την Ελλάδα από το ενδεχόμενο μιας κομμουνιστικής διακυβέρνησης.
Η κατάσταση τον ωθεί να μεταβεί αεροπορικώς στην ελληνική πρωτεύουσα την παραμονή των Χριστουγέννων.
Μετά τον ανεφοδιασμό του «Skymaster» στη Νάπολη, προσγειώνεται στο αεροδρόμιο του Ελληνικου.
Στη συνέχεια κατευθύνεται μαζί με τον στρατάρχη Αλεξάντερ και τον πρόεδρο της Συμμαχικής Επιτροπής Χάρολντ Μακμίλαν προς το καταδρομικό «Ajax», που είναι αγκυροβολημένο στα ανοιχτά του Πειραιά.
Ο αιφνιδιασμός είναι πλήρης.
Μετά από τρίωρη σύσκεψη με τους υπουργό Εξωτερικών Ήντεν που τον ακολουθει και τον Άγγλο πρεσβευτή στην Αθήνα Ρ. Λήπερ, κατευθύνεται στην Αθήνα μέσω της Λεωφόρου Συγγρού που ελέγχεται πλέον απόλυτα από τους Άγγλους.
ΤΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΤΣΟΡΤΣΙΛ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ
«Μας ενημέρωσαν ότι ο δρόμος ήταν ελεύθερος και με τη συνοδεία αρκετών τεθωρακισμένων οχημάτων διανύσαμε τα λίγα χιλιόμετρα χωρίς να συμβεί κάποιο απρόοπτο» γράφει ο ίδιος στα απομνημονεύματά του. «Το σούρουπο επιβιβαστήκαμε στο “Ajax” και τότε συνειδητοποίησα για πρώτη φορά πως ήταν Χριστούγεννα. Το πλήρωμα είχε κάνει όλες τις προετοιμασίες για μια ευχάριστη βραδιά και, ασφαλώς, φροντίσαμε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο διακριτικοί.
Καμιά δεκαριά ναύτες είχαν σχεδιάσει να φορέσουν κοστούμια και να μεταμφιεστούν σε Κινέζους, νέγρους, ερυθρόδερμους, αλάνια και γελωτοποιούς.
Ήταν έτοιμοι να τραγουδήσουν για τους αξιωματικούς και τους υπαξιωματικούς και γενικά να διασκεδάσουν όπως άρμοζε στην περίσταση».
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, που εκείνη την περίοδο εκτελεί χρέη υπουργού Οικονομικών, σημειώνει στο «Ημερολόγιο Κατοχής» (εκδ. Εστία, 2003):
«Στις δέκα το βράδυ πληροφορήθηκα ότι χθες έφτασαν από το Λονδίνο στην Αθήνα ο Τσόρτσιλ και ο Ιντεν.
Το πιο όμορφο χριστουγεννιάτικο δώρο που μπορούσαμε να επιθυμήσουμε».
Και συνεχίζει.
«Είχαμε ελπίσει τότε ότι η συμφωνία θα μπορούσε να γίνει και στις 26 και 27 Δεκεμβρίου, όταν ήρθε ο Τσώρτσιλ. Το μεγάλο μας λάθος είναι ότι κάναμε εκείνη την σύσκεψη εκείνες τις ημέρες και όχι στις αρχές Δεκεμβρίου που άρχισαν τα Δεκεμβριανά.»
Τα Χριστούγεννα εκείνα αλλάζει και η αρνητική άποψη του Τσόρτσιλ για τον Αρχιεπίσκοπο (και αντιβασιλέα) Δαμασκηνό, ο οποίος τον επισκέπτεται στο πλοίο.
Αρχικά τον θεωρεί υπερφιλόδοξο και συμπαθούντα τους κομμουνιστές (προς έκπληξή του, στο ιστορικό του Δαμασκηνού περιλαμβάνεται και μια σύντομη σταδιοδρομία ως επαγγελματία παλαιστή, πριν περιβληθεί το ιερατικό σχήμα).
Και όμως, μέσα σε μία ημέρα θα αλλάξει διαθέσεις.
«Ο Τσόρτσιλ, που αρχικά αντιμετώπιζε με καχυποψία τον Δαμασκηνό, γοητεύθηκε από την παρουσία του αμέσως μόλις τον γνώρισε» γράφει ο
Αντονι Μπίβορ.
ΟΙ ΣΥΣΚΕΨΕΙΣ
Το απόγευμα της 26ης Δεκεμβρίου ξεκινά στο υπουργείο Εξωτερικών η σύσκεψη για μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, στην οποία προεδρεύει ο Αρχιεπίσκοπος. Συμμετέχουν επίσης εκπρόσωποι από τις ελληνικές πολιτικές παρατάξεις, καθώς και Αμερικανοί, Γάλλοι και Σοβιετικοί.
Ο μοναδικός ένοπλος εκεί είναι ο Τσόρτσιλ (κρύβει ένα μικρό πιστόλι στην τσέπη), καθώς οι εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ υποχρεώνονται να αφήσουν τα όπλα τους εκτός της αίθουσας.
Ο Τσόρτσιλ κάνει χειραψία με τους «ρακένδυτους ντεσπεράντο», όπως θα περιέγραφε αργότερα, και ανοίγει τη σύσκεψη λέγοντας ότι οι Έλληνες είναι οι μόνοι που μπορούν να αποφασίσουν αν θέλουν μοναρχία ή δημοκρατία.
Στη συνέχεια αποχωρεί μαζί με όλους τους ξένους, αφήνοντας τον Δαμασκηνό να συνεχίσει τη συζήτηση.
Στις δύο αυτές καθοριστικές συσκέψεις για το μέλλον του τόπου, παρευρίσκονται από κυβερνητικής πλευράς οι Παπανδρέου, Σοφούλης, Πλαστήρας, Μάξιμος, Δραγούμης, Καφαντάρης και αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, από το ΕΑΜ– ΕΛΑΣ οι Σάντος, Παρτσαλίδης, Μάντακας, από τους Βρετανούς οι Τσώρτσιλ , Ήντεν, Μακμίλλαν, Λήπερ και οι πρεσβευτές Μάκ Βη των ΗΠΑ, Μπαλέν της Γαλλίας και ο συνταγματάρχης Ποπώφ από τους Σοβιετικούς.
Στην δεύτερη συνάντηση προστέθηκαν εκπρόσωποι κι άλλων αστικών κομμάτων της εποχής, κάνοντας την «Ελεύθερη Ελλάδα» να γράψει ότι οι Σιάντος- Παρτσαλίδης φτάνοντας εκεί «αντί για σύσκεψη βρήκαν παρακοινοβούλιο» .
Κανελλόπουλος, Γονατάς, Αλεξανδρής, Θεοτόκης, Τσαλδάρης, Στεφανόπουλος, Πέτρος Ράλλης, Μυλωνάς, και Σοφιανόπουλος. Αντίθετα από την αριστερά δεν φτάνουν οι Γεωργαλάς, Γαβριηλίδης λόγω του ότι οι Άγγλοι δεν εγγυούνται την ασφαλή μετάβασή τους σε αυτή.
Στην πρώτη σύσκεψη, ο λόγος του Τσώρτσιλ σε αυτή, είναι «μια στο καρφί και μια στο πέταλο»
« Εσείς αποφασίζεται με τους δικούς μας όμως όρους .
“Εάν η Ελλάς είναι μοναρχία ή Δημοκρατία είναι υπόθεσις των Ελλήνων και μόνο οι Έλληνες θα αποφασίσουν.
Θέλομεν μόνο το καλό σας που είναι καλό δια όλους.
Τι θα μας επιτρέψει να φύγωμεν από την Ελλάδα ;
Φυσικά τώρα που συνέβησαν όλα αυτά τα τραγικά πράγματα η τιμή μας επιβάλλει να τα φέρωμεν εις αίσιον πέρας.
Πρέπει συνεπώς να ζητήσωμεν την αποδοχήν και την εκπλήρωσιν των όρων του στρατηγού Σκόμπυ».
Όταν ο Σιάντος ρωτά τον λόγο της συνάντησης, ο Δαμασκηνός απαντά «Για να παραδώσετε τα όπλα», ώστε να πάρει την ανταπάντηση του Σιάντου :
«Αν μας καλέσατε γι αυτό, ελάτε να τα πάρετε. Νέο Λίβανο δεν πρόκειται να έχουμε.
Αν νομίσετε ότι ήρθαμε εδώ για να μας βρίσετε, να μας το πείτε, γιατί τότε θα είμαστε υποχρεωμένοι να αποχωρήσουμε. Αλλά στην περίπτωση αυτή θα φέρετε ακέραια την ευθύνη της ματαίωσης της σύσκεψης».
Οι επόμενες ώρες κυλούν σε ίδιο πλαίσιο αντιδικίας, ο καθένας λέει τα δικά του, ακούγοντας με καχυποψία όσα υποστηρίζει ο άλλος.
Το ΕΑΜ βάζει όρο συνέχισης της συζήτησης τον διορισμό αντιβασιλέα, υποστηρίζοντας πως παράδοση όπλων γίνεται μόνο σε κυβέρνηση που το ίδιο θα διαθέτει σημαντικά υπουργεία, αφοπλισμό της Χωροφυλακής, και απόσυρση των αγγλικών στρατευμάτων.
ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
Ο Βρετανός πρωθυπουργός, καταφέρνει έτσι αυτό που κατέγραφε ένας σημαντικός μάρτυρας των γεγονότων, ο ουκρανός φωτογράφος του «Time» Ντμίτρι Κέσελ, στον οποίο οφείλονται πολλά στιγμιότυπα της εποχής:
«Ήθελε να μαζέψει τους Έλληνες και των δύο πλευρών, αριστερούς και δεξιούς, γύρω από ένα τραπέζι.
Αυτός θα ήταν ο διαιτητής και θα προσπαθούσε να δώσει ένα τέλος στον εμφύλιο πόλεμο».
Την επόμενη ημέρα ο Τσώρτσιλ μαθαίνει ότι οι συζητήσεις έχουν διεξαχθεί σε έντονο κλίμα, με τους συνομιλητές να χάνουν κάποιες φορές την ψυχραιμία τους.
Ο στρατηγός Πλαστήρας, για παράδειγμα, στρέφεται κάποια στιγμή προς έναν εκπρόσωπο των κομμουνιστών, γράφει ο Μπίβορ, και του φωνάζει:
«Κάθισε κάτω, χασάπη!»
Ο στρατηγός επρόκειτο να αντικαταστήσει τον Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος παραιτείται από τη θέση του πρωθυπουργού, αν και ο ίδιος ο Πλαστήρας θα αναγκαστεί επίσης να παραιτηθεί έπειτα από αποκαλύψεις ότι στη διάρκεια της Κατοχής προσφέρθηκε να ηγηθεί κυβέρνησης φιλοναζιστών.
Όταν στο τέλος της πρώτης ημέρας της σύσκεψης αντιπροσωπεία της αριστεράς ζητά συνάντηση με τον Τσώρτσιλ , αυτός αρνείται προβάλλοντας λόγους πολιτικής ευγενείας, ενώ σε επιστολή του αποκαλύπτει τον μυστικό ρόλο του Δαμασκηνού :
«Ακριβώς πριν από την συνδιάλεξη αυτήν, είχα λάβει ένα γράμμα από τους κομμουνιστάς αντιπροσώπους που μου ζητούσαν να με συναντήσουν ιδιαιτέρως.
Ο Αρχιεπίσκοπος με παρακάλεσε με επιμονή να μην δεχθώ.
Τότε απήντησα ότι επειδή η σύσκεψη είχε καθαρά ελληνικό χαρακτήρα, δεν έπρεπε να δεχτώ την αίτησή τους».
Μα ανεξαρτήτως τι θα του έλεγαν οι τοπικοί παράγοντες ο Τσώρτσιλ γνωρίζει καλά, ότι έχοντας την τυπική έγκριση του Στάλιν για τις ενέργειες του, αργά ή γρήγορα θα επιβάλλει τους όρους του, δεν θέλει να διαπραγματευτεί αλλά να επιβάλλει.
Εξάλλου «η αλεπού του πολέμου» έχει άλλο ένα λόγο να αισθάνεται ρυθμιστής των εξελίξεων.
Μόλις έχει γλιτώσει η ζωή του, όταν ο ΕΛΑΣ αναβάλλει, την τελευταία στιγμή, την ανατίναξη του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία» της οποίας ο Βρετανός πρωθυπουργός είναι υποψήφιος επισκέπτης.
ΤΑ ΕΚΡΗΚΤΙΚΑ ΣΤΗΝ «ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ»
Στο βίντεο ντοκουμέντο της βρετανικής Pathè γίνεται αναφορά και στα εκρηκτικά με τα οποία ήταν παγιδευμένο το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετάνια».
Στη διάρκεια της νύχτας της 24ης προς 25η Δεκεμβρίου 1944, ειδικό απόσπασμα του ΕΛΑΣ μεταφέρει από το δίκτυο των υπονόμων περίπου έναν τόνο δυναμίτη (τροτύλη), τον οποίο και τοποθετεί κατάλληλα στα θεμέλια του ξενοδοχείου, που λειτουργούσε ως Στρατηγείο των Βρετανών και εγχώριων αστικών δυνάμεων.
Όταν όμως γίνεται γνωστό ότι καταφτάνει στην Αθήνα ο Τσόρτσιλ και ενδεχομένως να διαμείνει στο «Μεγάλη Βρετανία», η επιχείρηση ακυρώνεται (σύμφωνα με άλλες πηγές, όπως τα απομνημονεύματα του Ευάγγελου Αβέρωφ, μια περίπολος ανακαλύπτει τυχαία τη μεταφορά σε έναν υπόνομο).
«Θα έχεις διαβάσει για το σχέδιο να ανατινάξουν το αρχηγείο μας στο ξενοδοχείο “Μεγάλη Βρετάνια”.
Δεν νομίζω πως θα ήταν προς όφελός μου.
Παρ’ όλα αυτά, ένας τόνος δυναμίτιδας τοποθετήθηκε σε υπονόμους από εξαιρετικά επιδέξια χέρια» αναφέρει σε τηλεγράφημα προς τη σύζυγό του ο Τσόρτσιλ.
Μια τελευταία λεπτομέρεια.
Τον Δεκέμβριο του 2014 ο Μανώλης Γλέζος εξομολογήθηκε για πρώτη φορά στη βρετανική εφημερίδα «Observer» ότι και εκείνος είχε κεντρικό ρόλο στην τοποθέτηση των εκρηκτικών.
«Εγώ μετέφερα το φιτίλι, είχα ζώσει ολόγυρά μου το σύρμα με το οποίο θα γινόταν η πυροδότηση των εκρηκτικών και η αποστολή μου ήταν να το ξετυλίγω.
Στην επιχείρηση είχαν εμπλακεί καμιά τριανταριά από τους δικούς μας. Προχωρούσαμε μέσα στις σήραγγες, είχαμε ανθρώπους να καλύπτουν τις σχάρες των υπονόμων – τόσο φοβισμένοι ήμασταν μη μας ακούσουν.
Συρθήκαμε μέσα στα περιττώματα και τα βρώμικα νερά και τοποθετήσαμε τον δυναμίτη ακριβώς κάτω από το ξενοδοχείο».
H αναχώρηση Τσώρτσιλ στις 27 Δεκεμβρίου φέρνει γενική αντεπίθεση των Άγγλων στην Αθήνα, που οδηγεί στο τέλος των Δεκεμβριανών και στη Συμφωνία της Βάρκιζας.
Η τραγική πραγματικότητα είναι ότι όποτε οι δυνάμεις της αριστεράς μπαίνουν μέσα σε τέσσερις τοίχους για να διαπραγματευτούν, βγαίνοντας από αυτούς είναι πάντα χαμένες .
Λίβανος, Καζέρτα, Βάρκιζα…
Πληροφορίες
tvxs.gr
protagon.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου